Nurdoğan A. ERGÜN
Tarım Bakanlığı’nın 2024’te fındık rekoltesini yaklaşık 740 bin ton olarak açıklamasına karşın Karadeniz Bölgesi’nde yaşanan yoğun yağışların rekolte ve verimde ciddi kayıplara neden olması endişesi sürerken, özellikle son yıllarda bölgede görülen kahverengi kokarca istilası da bölgenin geçim kaynağı olan fındığı vurdu.
Başta Ordu ve Giresun olmak üzere tüm Karadeniz Bölgesi’ni etkisi altına alan kahverengi kokarca bütün dünyada ‘en istilacı’ tür olarak nitelendirilirken, bölgeden yükselen sesler bu yılki fındık rekoltesinde yüzde 40’ı aşan oranda bir kayıba dikkat çekiyor. Fındık randımanının da 52’lerden 48’lere düşmesi çiftçinin ürünü bahçede bırakmasına neden oldu. Sadece Ordu’nun Fatsa ilçesinde 84 köyde 80 fındık bahçesine çiftçinin uğramadığı belirtiliyor.
Yaklaşık 2 milyar dolarlık ihracat değeri ile 500 bin ailenin geçim kaynağı olan fındıkta yaşanan kaybın daha da artacağı endişesi hakim. Uzmanlar, istilanın sadece Karadeniz’de ve fındıkla sınırlı kalmayacağı, ülkenin tüm tarım ürünlerini vuracağı konusunda uyarıyor. Öyle ki Sakarya’da da fındık rekoltesini olumsuz etkileyen kokarca böceğinin, artık şehir geneline yayılmaya başladığına dikkat çekiliyor. Hendek, Akyazı, Karapürçek, Karasu ve Kocaali gibi ilçelerin yanı sıra Serdivan’da da bu zararlı böceklerin görülmesi, tarım üreticilerini endişelendiriyor.
Randıman 48’lere kadar düştü
Kokarcanın ilk kez 2017’de Artvin’de, 2020’den itibaren de Ordu’da görüldüğünü hatırlatan Fatsa Ziraat Odası Başkanı Haydar Gürsu, kokarcanın hızlı üremenin yanı sıra taşımacılık yoluyla farklı bölgelere yayıldığını dile getirdi. Kokarca’nın bu yıl bölgede ciddi bir hasara neden olduğunu anlatan Gürsu, “Çoğu çiftçi, fındığını bahçede bıraktı. Benim bahçemde bile randıman 48’lere düştü. 2 tonluk bahçemden 700 kilo fındık alabildim. 700 kilo fındığı normal bir hale getirebilmek için ayıkladık 470 kilo kaldı. 60 TL bandında fındığı sattım, 28 bin TL aldım. Ben bu durumda kendini kurtarmış bir çiftçi sayılırım. Çiftçilerimizin durumu çok kötü” dedi.
Ege ve Çukurova’da tehlike altında
Böceğin sahil boyunca tüm Karadeniz’e yayılmaya başladığını ifade eden Gürsu, bölgeye gelen araçlar vasıtasıyla başta Ege ve Çukurova gibi tarım alanlarına da yayılacağını vurguladı. Mücadele noktasında kimyasal ilaçlamanın yetersiz kaldığını belirten Gürsu, ayrıca corafi koşullar nedeniye Karadeniz’de ilaçlamanın zor olduğunu işaret etti.
Kokarca ile mücadele için en uygun sezonun geldiğini anlatan Gürsu, “Kokarcanın en iyi taraflarından biri kışın bir araya toplanmaları. Kesin mücadele için toplanma noktalarında imha etmemiz gerekiyor. Biz bunu geçen yıl yaptık. Yüzde 50’sinde başarılı olduk.” diye konuştu. Fındıkta ekonomik kaybın başladığını söyleyen Gürsu’nun iddialarına göre, bazı alıcılar tarafından randımanı düşük fındıklar yüksek olanlarla karıştırıldı.
Önlem alınmazsa 3 yıl içerisinde Türkiye’nin fındık ticaretinin tamamen biteceğini belirten Gürsu, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın mücadele için 2 milyon TL gibi bir rakam ayırdığını iletti. Gürsu, “Makro mücadele için birilerinin feda olması mı lazım? Sadece fındık değil mesele. Çarşamba Ovası’nda fasulyelere zarar verdi” dedi. İhracatçılara da seslenen Gürsu, “Sahip çıkmazlarsa gelecek yıl ne satacaklar? Bu sene sadece Fatsa’da rekolte 15-16 bin ton seviyesinde. Seneye 5 bin ton çıkması bile mümkün değil” ifadelerini kullandı.
Biyolojik mücadelenin adı; samuray arıları
Kahverengi kokarca ile mücadelenin en etkili yolunun samuray arıları olduğunu söyleyen Fatsa Ziraat Odası Başkanı Haydar Gürsu, ancak yetiştirilen samuray arısı sayısının yetersizliğine işaret etti.
Samsun Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Celal Tuncer ise, uzun vadeli mücadele yaklaşımı olarak Türkiye’nin 2 yıl önce klasik biyolojik mücadele denilen ‘samuray arıcığını’ salarak zararlıyı uzun vadede kontrol etmeyi planladığını belirterek, samuray arıcığı kullanarak yapılan mücadelenin iyi sonuç vermesinin 10 yıl alabileceğini vurguluyor. Bu süre içerisinde ürün kayıplarının önüne geçmek için ise sonbaharda, kışlaklara geçiş başladığında böcek, evin içine girdiğinde bunların toplanıp imha edilmesi önemli bir aşama olarak görülüyor.
Fındık ihracatında 10 sezonda 20 milyar doların üzerinde gelir
Karadeniz Fındık ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (KFMİB) verilerine göre, Türkiye, 2014-2015 ile 2023-2024 arasını kapsayan 10 sezonda, 124 ülkeye 2 milyon 828 bin 178 ton fındık ihraç etti. Gerçekleştirilen dış satım karşılığında ise 20 milyar 789 milyon 745 bin 561 dolar döviz girdisi sağlandı. Belirtilen yıllar arasında miktar bakımından en fazla satış, 1 Eylül 2019’da başlayıp 31 Ağustos 2020’de sona eren sezonda 343 bin 561 ton olarak gerçekleştirildi.
Bu rakam, Cumhuriyet tarihinin rekoru olarak kayıtlara geçti. Elde edilen gelir bakımından en fazla kazanç ise 2014-2015 sezonunda sağlandı. Bu sezonda da fındık ürünü satışından 2 milyar 799 milyon 529 bin 618 dolar gelir elde edildi. 2023-2024 ihraç sezonunda 2 milyar 349 milyon 115 dolar karşılığında 303 bin 457 ton fındık satıldı.
Kaynak: Dünya Gazetesi
