Naki BAKIR – Recep ERÇİN

Parasal sıkılaştırmanın tüketimi ve üretimi bas­kılamasının yanında başlıca pazar olan Avrupa ülke­lerine ihracattaki daralmanın da etkisiyle sanayide kan kaybı giderek kronikleşiyor.

Toplam sanayi üretimi, ağus­tosta önceki aya göre yüzde 1,6, geçen yılın aynı ayına göre ise yüzde 5,3’le büyük depremle­rin ekonomiyi vurduğu Şubat 2023’ten sonraki en yüksek dü­şüşünü kaydetti. Toplam sana­yi üretiminde yıllık bazda ke­sintisiz düşüş süreci ağustosla birlikte beş aya ulaştı.

Türkiye İstatistik Kuru­mu (TÜİK) sanayi üretiminde ağustos ayı gerçekleşmelerini açıkladı. Buna göre ağustosta mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks bazında önceki aya göre imalat sanayii üretiminde yüzde 1,3, madenci­lik ve taş ocakçılığındaki aylık bazda yüzde 4,4, elektrik, gaz, buhar sektörünün üretimin­de de yüzde 3,2 düşüş yaşan­dı. Toplam sanayi üretimin­de yüzde 1,6’lık düşüşün yüzde 1,14’lük kısmı, toplam üretim­de en büyük paya sahip olan imalat sanayiinin üretim düşü­şünden kaynaklandı. Toplam­daki düşüşe madenciliğin etki­si 0,24, elektrik, gaz, buhar sek­törünün etkisi 0,23 puan oldu.

Motorlu taşıtlarda sert düşüş

Yıllık bazda ise elektrik, gaz, su sektörünün üretimi yüz­de 1,6 artarken, imalat sanayii ile madencilik ve taş ocakçılığı üretimlerinde aynı oranda ol­mak üzere yüzde 5,4 düşüş ya­şandı. Toplam üretimde yıllık yüzde 5,3’lük düşüşün yüzde 4,7’lik kısmı imalat sanayii üre­timinde azalmadan kaynaklan­dı. Toplam sanayi üretiminde­ki düşüşte imalat sanayii belir­leyici olurken, bu ana sektörün üretimindeki düşüşte de mo­torlu taşıtlar alt sektöründeki kan kaybı dikkati çekti. Motor­lu kara taşıtları ağustosta ay­lık bazda yüzde 7,6, yıllık bazda ise yüzde 20,5’le en sert üretimi düşüşü yaşanan alt sektör oldu.

Aylık bazda üretim düşü­şünde motorlu taşıtları yüzde 6,4’le elektrikli teçhizat, yüz­de 5,1’le kok kömürü ve rafine petrol ürünleri, yüzde 3,9’la kâ­ğıt, yüzde 3’le deri, yüzde 2,8’le tekstil izledi. İmalat sanayiinin çoğu alt sektöründe üretimin önceki aya göre düştüğü ağus­tos ayında, aylık bazda üreti­mi artan az sayıdaki alt sektör içinde en yüksek artış ise yüz­de 7,1’le temel eczacılık, yüzde 5,1’le bilgisayar ve yüzde 2 ile ağaç ürünlerinin üretiminde kaydedildi.

Yıllık bazda ise üretim dü­şüşünde motorlu taşıtları yüz­de 18,2 ile diğer ulaşım araçla­rı, yüzde 13,5’le bilgisayar iz­ledi. Ağaç ürünleri aylık bazda üretimini artırmasına rağmen yıllık bazda yüzde 12,4’lik dü­şüşle bunların ardından geldi. Deri de yüzde 11,7 yıllık bazda en fazla gerileyen alt sektörler arasında yer alırken, aylık baz­da en hızlı üretim artışını kay­deden temel eczacılıkta buna rağmen yıllık bazda yüzde 11,5 düşüş olduğu dikkati çekti.

Aylardır olumsuz sinyaller geliyor

Yıllık bazda; alt sektörlerinin tamamına yakınında üretim düşüşü yaşanan imalat sanayi­inde yalnızca ana metalde yüz­de 3,7, kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımında yüzde 2,7, kim­yada yüzde 1 ve tütün ürünle­rinde yüzde 0,2 ile artış olduğu belirlendi.

Mobilya imalatı yıllık seri­de şubattaki yüzde 3,7’lik tek aylık artış dışında son 13 aylık 12’sinde daraldı. Yüksek tek­noloji içeren bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı son dört aydır çift ha­neli küçüldü. Başka yerde sı­nıflandırılmamış makine ve ekipman imalatı son sekiz ay­dır düşüşte. Kauçuk ve plastik sektörü son beş aydır, eczacı­lık ürünler son dört aydır, de­ri ürünleri son 13 aydır küçü­lüyor. Giyim temmuzdaki bir aylık artış dışında son 14 ayın 13’ünde üretim düşüşü yaşa­dı.

Tekstil de şubat ayındaki kayda değer artış dışında son 14 aydır düşüş hattındaki sek­törlerden oldu. İmalat sanayii­ne ilişkin öncü verilerden olan İSO İmalat PMI’ı eylül ayında 44,3’e gerileyerek pandemi dö­nemi olan Mayıs 2020’den bu yana en düşük değere çekildi. Sanayi faaliyetlerinde bozulma eğilimi altıncı aya ulaştı. Yeni siparişlerin zayıf seyrine bağlı olarak üretim de üst üste altın­cı kez, aylık bazda yavaşlama kaydetti. Üretimdeki daralma aynı zamanda Mayıs 2020’den bu yana en yüksek oranda ger­çekleşti.

MÜSİAD’ın açıkladı­ğı SAMEKS Endeksine göre de; eylül döneminde Hizmet Sek­törü SAMEKS Endeksi önce­ki aya göre 1,1 puan azalış kay­dederek 45,7 seviyesine, Sana­yi Sektörü SAMEKS Endeksi önceki aya göre 1 puan hız kay­bederek 44,6 seviyesine düştü. Merkez Bankası’nın hazırladı­ğı reel kesim güven endeksi ve iktisadi yönelim istatistikleri de eylül ayında faaliyetlerde ya­vaşlamaya işaret etmişti. Buna göre güven endeksi son iki ay­dır 100’ün altında ve son üç ay­daki üretim hacminde azalma olduğunu belirtenlerin oranı artış belirtenlere göre 4,1 puan daha fazla.

Eroğlu: Sanayici kıskaçta

Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Başkanı Yavuz Eroğlu DÜNYA’nın sanayi üretimine ilişkin soruları üzerine şunları söyledi: “Kur hem üretimi hem ihracatı zorlaştırıyor. Bir tarafta da yeni ekonomi programı gereği bir daralma, tüketici harcamalarında düşüş var. Plastik sektörünü de etkiliyor.

Alım gücü düştükçe bu sürecin devam edeceğini düşünüyorum. Çözüm ne? İhracatın önünü açmak için gerek kur gerek başka destek mekanizmaları ile ihracatı, üretimi ayakta tutalım. İthal tüketim kurdan dolayı artıyor. Kur ithalatı destekler şekilde gidiyor, cazip hale getiriyor. Bu iyi bir şey değil. Daralan pazardan dolayı sanayici güç durumda, dışarda da ithalat öne geçip ihracat azalırsa sanayici kıskaçta kalacak ve çok zorlanacak.”

İTO Başkanı: Ülkenin bekası üretimin artmasına bağlı

İstanbul Ticaret Odası (İTO) Başkanı Şekib Avdagiç’e İstanbul’da düzenlenen kompozit fuarında sanayi üretimindeki aşağı yönlü gidişte enflasyonun altında kalan döviz fiyat artışının etkisini sorduk. Başkan Avdagiç, bunun üzerine DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, “Sadece tek bir unsura bağlamamak lazım. Şu anda üretimle ilgili bütün dünyada yatay ve hatta geriye giden seyir var. Sadece Türkiye’nin problemi değil. Almanya resesyona girdi. Avrupa’da sıkıntı var. Bizim ana ihracat pazarımız. Kur önemli bir unsur ama bir takım iç ve dış unsurlarla birleşince böyle bir döneme girdik. Hizmetlerde sıkıntı yok. Kredi kartı harcamalarında da gördük. Sanayi ile ilgili konularda beklentiler var. Bu konularda adımlar atılır ve önümüzdeki dönemde Avrupa ve dünyada işler iyileşirse biz de hızlı bir çıkış yaparız” mesajları verdi.

İTO Başkanı ayrıca kompozit fuarının açılışında yaptığı konuşmada sanayi ve ihracatla ilgili şu gelişmelere dikkat çekti: “Üretim yapan firmaların ülke dışına çıkması yüzünden ihracat yatay seyrediyor. Kur makasından 35 puanlık gol yedik. Enflasyon ile kur arasındaki korelasyonsuzluk umarız uyumlu hale gelir. Yaşanan bu kur problemi ihracatı çok zorlarken, ithalatı cazip hale getirdi. Elbette OVP’yi destekliyoruz. Ama ülkenin bekası üretimin artmasına bağlı.”

Kaynak: Dünya Gazetesi